Twee maal per jaar geeft het college van B&W aan de gemeenteraad een overzicht van de financiële stand van zake. Dit gebeurt in de vorm van de kadernota die in het midden van elk jaar verschijnt en de begroting in de vorm van een uitgebreid overzicht van te verwachten uitgaven en opbrengsten over een periode van 4 jaren. Onze vereniging heeft de gewoonte om op deze stukken haar analyse te geven en deze aan te bieden aan de Gemeenteraad en B&W.
Hierbij geeft Hart voor Stad een toelichting op het Accountantsverslag voor het boekjaar eindigend op 31 december 2012 van de gemeente Zaanstad
Een accountantsverslag dient de getrouwheid en rechtmatigheid van de gevoerde financiële administratie te beoordelen. Dit houdt dus niet in dat relevante politieke besluiten van commentaar worden voorzien tenzij deze op onwettige basis genomen zijn. (Dit wordt veelal het Normenkader genoemd). Aan het verslag dienen goedkeurings- en rapporteringstoleranties ten grondslag te liggen. Aanvullend daarop is het gebruikelijk om ook aangetroffen specifieke afwijkingen in het rapport op te nemen voor zover deze een bepaalde absolute limiet overschrijden. In Zaanstad is dat € 200.000,-.
Vanzelfsprekend baseren wij ons op de feiten en cijfers die ons in het verslag worden aangedragen.
Vooraf enkele opmerkingen:
1e Gezien de zorgelijke ontwikkeling van de schuldpositie zou het logisch zijn geweest in de Jaarstukken 2012 een Staat van herkomst en besteding der middelen op te nemen.
2e In onze analyse van de jaarstukken 2012 schreven wij:
In Amsterdam heeft de accountant een voorbehoud gemaakt bij de goedkeuring van de jaarrekening 2012 i.v.m. onzekerheid over de waardering van de grond. De tekst van de eerste alinea van blz.39 leidt tot het vermoeden dat ook bij Zaanstad deze problematiek leeft.
3e Aansluitend daaraan zou de evolutie van de schuldpositie in de tijd nuttig geweest zijn om te tonen waar Zaanstad financieel naar op weg is. Deze evolutie lieten wij al in onze analyse Kader nota 2014 zien in de vorm van een schuld/exploitatie ratio. Zie ook verder wat wij bij pag. 12 hierover schrijven.
U heeft op pag. 4 van het accountantsrapport kunnen lezen dat uit de VIC blijkt dat methoden van processen om opbrengst- en kostenstromen te volgen niet zijn beschreven of verouderd zijn. Dit zet vraagtekens bij de geproduceerde cijfers. Verder blijkt uit de VIC dat controle “vooral is gericht op de stromen in de programma-rekening. Voor balansposten is afgelopen jaar nog minder aandacht geweest.”
Pag. 6 Meldt dat geen reservering is gemaakt voor de claim van NS Poort op de gemeente. Anderzijds is wel een vordering op de balans opgenomen uit hoofde van een claim op NS Poort. Dit is onlogisch en kan eenvoudig leiden tot een negatieve correctie van jaarcijfers in de toekomst. Wij wijzen erop dat het om substantiële bedragen gaat. De litige over het Stadhuis alleen al omvat 5% van het totale gemeentelijke risico.
Pag. 7 en 17 Wij hebben al langere tijd aangedrongen op een nauwgezette risico analyse van garantiestellingen. Wij lezen hier dat dit tot nog toe niet is geoptimaliseerd. Dit geldt in nog sterkere mate voor risico’s verbonden partijen. Al eerder maar ook laatstelijk in onze analyse van de Jaarrekening 2012 wordt het advies gegeven sterker toe te zien op de exploitatie van deze instellingen. Het accountantsrapport noemt dit ook, geeft aan dat daar eerder adviezen over gegeven zijn, maar het blijkt nu dat daar tot nog toe geen gevolg aan is gegeven.
Pag. 9 Zaanstad heeft een voordelig exploitatiesaldo gedeclareerd van 7,2 milj. Daarbij moet wel worden genoteerd dat reserves met 5,6 milj. zijn afgenomen. Daarbij komt verder nog dat het restant van dit goede resultaat door incidentele voordelen (pag. 127 Jaarstukken 2012) is veroorzaakt. Ten overvloede wijzen wij erop dat omstreeks 12 Milj. vanuit de NUON uitkeringen aan het resultaat heeft bijgedragen.
Pag. 10 Deloitte wijst erop dat in de Jaarstukken 2012 een toelichting op de herkomst van de incidentele opbrengsten ontbreekt. Ook wij hebben hierover een opmerking geplaatst en spraken onder andere over een “ongeordende mutatiebende”. Om dit overzicht leesbaar en correct verwerkt te tonen zou het ons inziens bovendien gesplitst dienen te worden in “mutaties vóór bestemming” en “mutaties reserves”, waarbij het zinvol is om met elkaar samenhangende posten ook als zodanig te presenteren. Dit overzicht zou een heldere – ook cijfermatig toegankelijke - samenvatting moeten zijn van de toelichtingen op programmaniveau.
Pag. 12 en 17 Het College heeft aan de accountant gemeld dat aangestuurd wordt op het voorkomen van risico’s. Hoe dat zou moeten gebeuren is ons een raadsel. Feit is dat er in 2012 zes nieuwe risico’s behorend tot de top 20 zijn bijgekomen. Het overzicht zoals dat op blz. 94 en 95 van de Jaarstukken 2012 is opgenomen is naar onze mening onvoldoende inzichtelijk. Er ontbreekt een overzicht van de absolute omvang per risicogebeurtenis en evenmin is er een overzicht van de procentuele dekking per gebeurtenis. In het accountantsrapport wordt hier weinig of geen aandacht aan besteed.
Een melding dat deze cijfers wel – al is het maar in een geheime notitie – beschikbaar waren, zou al voldoende geweest zijn. In de aanhef van dit schrijven hebben wij verwezen naar een overzicht van de evolutie van de exploitatie/schuld ratio in onze analyse van de Kadernota 2014. Tot onze grote schrik blijkt de accountant dit ook te hebben berekend en daarbij komt tot een nog veel hogere ratio van 149! Daarmee is Zaanstad volgens een recente opgave van de VNG in de directe gevaren zone gekomen!
Pag. 13 Hier spreekt de accountant over het beleid van Zaanstad om investeringen met maatschappelijk nut versneld af te schrijven. Het BBV adviseert daar voorrang aan te geven. Volgens blz. 143 van de Jaarstukken 2012 heeft geen extra afschrijving plaats gevonden.
Pag. 14 De accountant bestrijdt de mening van de gemeente dat geen rekening hoeft te worden gehouden met een verdere daling van grondprijzen. Zaanstad verwacht dat tot 2016 geen verdere daling zal plaats vinden, terwijl de accountant op een daling van 8% mikt. Dit kan leiden tot grote afwijkingen voor de resultaten in volgende jaren.
Pag. 15 De accountant verwacht dat geprognotiseerde grondverkopen niet gerealiseerd zullen worden. Met name is hiervan sprake bij de projecten Inverdan en Hoogtij. Dit heeft belang voor wat gezegd wordt op pag. 15 voor wat betreft de waardering van deze gronden per ultimo 2012.
Pag. 16 De derivaten portefeuille omvat renteswaps zonder voorwaarden van margin calls. Op zich zijn deze swaps risicoloos. Wel willen wij wijzen op de”mutual break clause (MBC)” die veelal in de swaps is opgenomen. Het risico van liquiditeitsproblemen kan door dergelijke clausules plotseling optreden. Dit kan worden vermeden door de MBC’s in de tijd te variëren.
Pag. 19 Uit hetgeen wij hier lezen over oplevering balansdossiers moeten wij opmaken dat de accountant problemen ondervond bij controle van cijfers betreffende grondexploitatie, voorzieningen, reserves, verplichtingen en vaste activa. Deze konden daardoor onvoldoende efficiënt worden gecontroleerd.
Erfpacht.
Pag.20/21 Stelselwijziging is een belangrijke stap. De BBV richtlijnen zijn wat dat betreft stringent. Het vrij laten vallen van € 34 miljoen geeft een belangrijke optische verbetering van begroting en resultaat 2013 die ten koste gaat van daarna volgende jaren.
Pag. 22/23 De accountant hint bij deze pagina op het onvoldoende toezicht dat de gemeente uitoefent op het uitgaven patroon van verbonden partijen. In onze analyse Jaarstukken 2012 schreven wij:
Veel winst valt te behalen bij het intensief uitoefenen van controles op bestedingen bij verbonden partijen en toezicht op uitgaven die in de vorm van subsidie door de gemeente worden gefinancierd. Wij blijken niet de enige te zijn die hierop wijst.
Pag. 24 De accountant maakt aanmerkingen op de wijze waarop subsidies administratief worden verwerkt. Wij hebben daar geen oordeel over. Wel hebben wij in eerdere commentaren het advies gegeven het onderwerp “te ontvangen subsidies” met alle voorrang te ontwikkelen, waarvoor gespecialiseerde ondernemingen kunnen worden ingeschakeld.
Vereniging Hart voor Stad
Bert Bok voorzitter Hans Zunnebeld bestuurslid