Twee maal per jaar geeft het college van B&W aan de gemeenteraad een overzicht van de financiële stand van zake. Dit gebeurt in de vorm van de kadernota die in het midden van elk jaar verschijnt en de begroting in de vorm van een uitgebreid overzicht van te verwachten uitgaven en opbrengsten over een periode van 4 jaren. Onze vereniging heeft de gewoonte om op deze stukken haar analyse te geven en deze aan te bieden aan de Gemeenteraad en B&W.
Evenals vorig jaar opnieuw een compliment. De begroting is nog beter leesbaar geworden alhoewel er nog wensen over blijven. Bij tijd en wijle worden onze opmerkingen als negatief ervaren. Dat is beslist niet onze bedoeling!
Maar het heeft weinig zin opmerkingen te maken over zaken die goed lopen. Zo zeggen wij niets over de weerstandscapaciteit die er goed uit ziet.
In tegenstelling tot voorgaande analyses hebben wij in dit geval meer aandacht besteed aan de algemene trends en hebben wij opmerkingen bij de verschillende programma’s beperkt tot enkele die wij noodzakelijk achten. Veel opmerkingen en voorstellen die wij in onze analyse Begroting 2013 – 2016 hebben gemaakt zijn ook nu nog van kracht. Zie www.hartvoorstad.nl
Waar wij al enkele jaren voor pleiten is het transparanter maken van de begroting. Wij moeten ons realiseren dat niet alleen financieel deskundigen de stukken kunnen lezen maar dat ook minder geschoolden op dit gebied zich er een mening over moeten kunnen vormen. Transparantie is inderdaad verbeterd. De begroting telt 20 bladzijden minder dan vorig jaar..
Dit jaar zijn er een aantal verbeteringen vast te stellen. Zo is er nu zichtbaar in de verantwoording van de kosten per Programma wat de directe apparaatskosten zijn. (Zie bijlage 1) Dit zijn de kosten om de gemeentelijke organisatie in stand te houden en te laten functioneren. Dit eenvoudige overzichtje geeft een goed inzicht voor twee doeleinden en wel:
De leesbaarheid van de begroting kan verder worden verbeterd door b.v. teksten over lopende projecten een andere kleur te geven en door daarbij niet beschrijvend te werk te gaan maar korte statements te gebruiken. Ook zou op één van de allereerste bladzijden een totaal overzicht van de financiële situatie een beter inzicht verschaffen. Nu is deze pas te vinden op blz. 177. Verder is het dienstig om bij verwijzingen naar eerdere rapportages de bladzijde te vermelden waar deze verwijzing betrekking op heeft. De uitsluitende verwijzing b.v. naar “Kadernota 2014” veroorzaakt veel zoekwerk.
Er moet voor worden gewaakt dat door middel van deze begroting besluitrichtingen nu worden dichtgetimmerd waar een volgende gemeenteraad niet meer om heen kan. Over het graf heen regeren moet worden vermeden. Daarom adviseren wij vanaf heden geen besluiten meer te nemen die onomkeerbaar zijn door b.v. het aangaan van verplichtingen tegenover derden. Op blz. 12 wordt in deze begroting ook al vermeld dat veel onzeker is. Waarom dan dichttimmeren wat later wordt betreurd.
Verder valt op dat bezuinigingen veelal na 2014 terug te vinden zijn en investeringen ook na dat jaar pas minder worden. Dit is een utopische gedachte die hierbij tot uitdrukking komt. Een volgend college zal de zware last, die daaruit voortvloeit, niet kunnen oplossen. Als voorbeelden noemen wij blz.13 Opgave Kadernota, blz.16 bezuinigingen, blz. 17 bezuinigingsopgave, blz. 34 Baanstede, blz. 98 Lasten wijkbeheer, blz. 100/101 bezuinigingen, blz. 136 ICT, blz. 137 taakstelling leidinggevenden, blz.174 grondzaken zie apart rapport ARG, blz. 177 Mutatie reserves en aankoop 6 HA grond Nauerna deal.
In onze analyse van de BURAP schreven wij al:
In de kadernota 2013 staat dat de jaarschijf 2013 te optimistisch is geraamd (2,5 mln. Voordelig). Verder treffen wij ook het woord “begrotingsoptimisme” aan. Een begroting dient naar onze mening realisme uit te stralen. Rijk rekenen hoort daar niet bij! Het gevolg daarvan is voor het sluitend zijn van deze begroting onduidelijk, zo niet onwaarschijnlijk.
Wij wijzen er op dat uit de cijfers is gebleken dat de zittingperiode van het huidig college de € 100 miljoen van NUON niet is gebruikt waarvoor deze opbrengst oorspronkelijk was gereserveerd. (50 verbeteren openbare ruimte, 50 terug brengen bankschuld). De redenen daarvoor zijn bekend en het is aan de raad om vast te stellen of daarbij de juiste prioritering is toegepast. Deze suikertante houdt eind 2015 op als gemakkelijke bron van financiering! En volgens blz. 153 zal de onderhoudsachterstand openbare ruimte in 2017 nog steeds € 33 miljoen bedragen. Een terugdringen dus van slechts € 17 miljoen in ruim 8 jaren.
Nog steeds is het voor de bewoners onduidelijk wat het resultaat is van de kerntaken discussie. Welke zijn de kerntaken?
Blz. 7
Gesproken wordt over “basisvoorzieningen”. Een definitie daarvan had moeten komen uit de kerntaken discussies. Deze zijn echter nooit tot uitdrukking gebracht.
Inderdaad willen burgers niet alleen eens per vier jaar invloed hebben op het beleid. En dan niet alleen voor wat betreft de “directe omgeving” maar invloed op alles wat hun leefomgeving beïnvloedt. De digitale mogelijkheden bevorderen een regelmatig afstemmen van meningen door middel van burger enquêtes.
Blz. 10
De vervanging van de bruggen bij de Wilhelminasluis wordt kostbaar. Zolang er geen raadsbesluit daarover is stellen wij voor dit tot de volgende raadsperiode uit te stellen. Voor ons hebben de zorgtaken een hogere prioriteit dan het verbeteren van de bereikbaarheid van de industrieën waarbij deze zelfde daaraan geen cent willen bijdragen.
Blz. 15
Onderaan deze pagina komt een post “egaliseren van de begroting” voor. In boekhoudkringen wordt daarmee het op nihil brengen van een saldo bedoeld. Een toelichting ontbreekt waardoor deze “egalisatie” een in de lucht hangende term is.
Blz. 16
Wij lezen dat met één wethouder minder zal worden volstaan. Bij vertrek van wethouder Barbara Visser stelden wij dat al voor. Wethouder Olthof zei tijdens een gesprek het volgende daarover: De opmerking over het niet vervangen van wethouder Barbara Visser heeft haar veel pijn gedaan. Zij is degene die dag en nacht voor de gemeente in de weer is en de opmerking dat haar werk wel over de andere wethouders zou kunnen worden verdeeld is niet juist. JO ziet niet hoe hij haar werk erbij zou kunnen doen. Zal een nieuw college wel in staat zijn deze taken te verdelen? De aandacht wordt er hierbij ook nog op gevestigd dat een vast houden aan dit standpunt de flexibiliteit van de college besprekingen zal beperken.
Blz. 19
“Andere delen van de stad beheren we minder intensief”. Tweedeling dreigt hier waarmee de Raad niet akkoord zou moeten gaan.
Kort commentaar per programma
Programma 2.1 Economie
Blz. 23 e.v.
Gesproken wordt over een “aantrekkelijk vestigingsklimaat”. Zonder kwantificering blijft dit een loze kreet. De stichting Marketing Zaanstreek zal ongetwijfeld goed werk verrichten. Maar de werkgelegenheid is (in lijn met nationale trend) teruggelopen. Het effect van deze stichting zou duidelijker worden als vermeld wordt wat de financiële opbrengst is voor Zaanstad van 1,2 miljoen bezoekers aan de Zaanse Schans en 176.000 bezoekers aan Zaandam centrum.
Programma 2.2 Werk, inkomen en integratie
Blz. 29
Wij vragen ons af of het bijhouden van een lijst van vacatures een kerntaak is voor de gemeente. Wij zouden dat aan de markt (uitzendbureaus) over willen laten. Of eventueel kan een gemeentelijk uitzendbureau verzelfstandigd worden. Bij de lijst van acties om bijstandsuitkeringen terug te dringen ontbreekt een serieuze controle op zwartwerken. Het recente rapport “Stand van zake inkoopbeleid” is geen stand van zaken maar eerder een overzicht van wettelijke vereisten en de vaststelling dat Zaanstad daaraan voldoet.
Een stand van zaken is:
Deze gegevens ontbreken.
Programma 2.3 Wonen en RO
Blz. 38
Prestatie 1.3 Het streven tot terugdringen van de geluidsbelasting heeft ertoe geleid dat een grens is verhoogd van 50 naar 55 dB. Er wordt op gewezen dat huisisolatie een symptoom bestrijding is maar het probleem niet in de kern aanpakt. En hoe wordt de geluidsisolatie tot stand gebracht voor mensen die buiten willen zitten? Spoorse doorsnijding: Het is o.i. essentieel dat ook de wensen van lokale bedrijven (werkgelegenheid) en hulpdiensten betrokken worden bij verbeteringen van de mobiliteit.
Programma 2.4 Bereikbaarheid en mobiliteit
Blz. 43
In 2010 was de netto opbrengst parkeren 1.615 waarbij deze nagenoeg kosten dekkend was. In 2014 wordt een opbrengst verwacht van 3.361. (2.096 netto). Alle maatregelen en heisa geeft dus feitelijk een zeer beperkte extra opbrengst waarbij deze opbrengst nog zeer discutabel is. En welke opbrengst heeft Zaanstad vanuit de parkeergarages? Welke omzetverliezen hebben de lokale winkeliers daardoor?
Blz. 44
Onder prestatie 1.3 is sprake van PHS (Programma Hoogfrequent Spoor=spoorboekje loos).Helaas, helaas Zaanstad spreekt nog steeds alleen maar over weer een fietstunneltje! En heeft geen enkel oog voor de ernstige consequenties voor bewoners en industrie wat betreft bereikbaarheid.
Programma 2.5 Milieu
Zie wat wij over geluidsbelasting schrijven bij programma 2.3
De definitie “klimaat neutraal” is in Zaanstad onduidelijk. Onze definitie gesteund door deskundigen is: “Alle CO2 en andere klimaatgassen geproduceerd door menselijke activiteiten binnen het areaal van de gemeente”. Bij meer duurzame energie productie hebben wij eerder een pilot voorgesteld voor onderzoek diepe aardwarmte. Het investeren in klimaat projecten buiten de gemeente wijzen wij af. Dergelijke investeringen behoren niet tot kerntaken van de gemeente vanwege de onduidelijkheid van toerekening van het rendement. Wij menen dat dit een taak is van de hogere overheid.
Programma 2.6 Grondzaken
Hart voor Stad heeft overleg met BEZ om tot een redelijke afkoopprijs van de erfpacht te komen.
Blz. 55
De financiële ontwikkelingen van Grondzaken moeten iedereen zorgen baren. Een negatief saldo van bijna 12 miljoen zal niet in een paar jaar weggewerkt kunnen worden.
Programma 2.7 Jeugd en onderwijs
Zaanstad doet een aanzienlijke inspanning om scholen en jeugdzorg op een hoog niveau te brengen. Onze complimenten daarvoor. Het steekt ons dat geen enkel woord wordt gewijd aan het potentiële risico van scholen en opvang nabij hoogspanningsleidingen. Het voorzorg principe geldt kennelijk niet voor Zaanstad.
Blz. 60
Verder wijzen wij op de problematiek die op het gemeentelijk apparaat afkomt in verband met de decentralisatie van jeugdzorg. Nu het kantoor daarvan naar Amsterdam is overgeplaatst is het van belang zeer tijdig overleg te plegen.
Programma 2.8 Maatschappelijke ondersteuning en welzijn
Het is een open deur als wij opmerken dat hier een zware taak voor onze gemeente komt. Samenwerking met omliggende gemeenten in brede zin bevelen wij aan.
Programma 2.10 Cultuur
Blz. 86 e.v.
De ranking van Zaanstad op het gebied van cultuur is al niet hoog maar zal door de voorgestelde maatregelen verder dalen. Terecht zijn voor verscheidene activiteiten geen streefwaarden gegeven. Toch is het noodzakelijk om deze te kennen om de gemeenteraad een goede basis voor de besluitvorming over de mogelijke clustering van culturele functies te verschaffen. Verder ontbreekt voor een dergelijk zeer belangrijk besluit een goede financiële onderbouwing.
Per capita wordt in Zaanstad voor cultuur ong. € 85 gereserveerd. In Amsterdam is dat ruim € 140,-
Programma 2.11 Wijkgericht werken
Blz. 92
Met een waarderingscijfer van 5,8 loopt de aantrekkelijkheid van Zaanstad als woongemeente snel terug. Zie daarbij ook de lage ranking bij Cultuur. Ten aanzien van de onderhoudsachterstanden kan niemand blij zijn met het verder in de tijd faseren. Het zou het college sieren indien minstens voor het uitbrengen van deze concept begroting overleg was geweest met de provincie over de toelaatbaarheid daarvan. En let wel, burgers hebben meer aan een stad zonder ingezakte wegen dan aan nieuwe bruggen bij de Wilhelminasluis.
Blz. 97
Wij herhalen hier het geschrevene in de aanhef: Inderdaad willen burgers niet alleen eens per vier jaar invloed hebben op het beleid. En dan niet alleen voor wat betreft de “directe omgeving” maar invloed op alles wat hun leefomgeving beïnvloedt. De digitale mogelijkheden bevorderen een regelmatig afstemmen van meningen door middel van burger enquêtes. De vereniging Hart voor Stad kan hierbij een goede rol spelen.
Programma 2.12 Publieke dienstverlening
Wij stellen allerwegen vast dat dienstverlening in de lift zit. Wel is het noodzakelijk om nogmaals na te gaan op welke wijze de serviceverlening in het Noorden van de gemeente kan worden verbeterd.
Programma 2.13 Openbare orde en veiligheid
Wij stellen voor na te gaan of afspraken en maatregelen van (ernstige) overlast voortkomend uit een calamiteit in het Noordzeekanaal gebied voldoende vast liggen.
Programma 2.14 Bestuur en organisatie
Het is noodzakelijk meer duidelijkheid te geven aan de bewoners wat het beleid is ten aanzien van het al of niet handhavend optreden. Nu heeft onduidelijkheid als gevolg dat er veel onrust bestaat.
Blz. 120
Zolang er geen verantwoording van de resultaten van SROI beschikbaar zijn hebben wij sterke twijfels over het effect daarvan.
Programma 2.15 Financiën
Het verdwijnen van de uitkeringen in het kader van de verkoop NUON aandelen wordt onvoldoende benadrukt. Niet alleen verdwijnt deze opbrengst na 2014 maar tevens is daarmee de dividend uitkering vervallen. Evenals de Provincie (13-06-2013 112381/199720) hebben wij al eerder op een discrepantie tussen incidentele inkomsten en structurele investeringen gewezen. Veel aandacht zal moeten worden besteed aan swaps en de daarmee verband houdende korte- en lange termijn leningen. De verbetering van de economische situatie, waar nu de signalen van binnen komen, heeft zeker als gevolg dat onverwacht rentepercentages gaan stijgen. Veel kort geld houdt dan een risico in.
Blz. 123
Bij “Treasury en Deelnemingen” treffen wij een positief bedrag van ruim 14 miljoen aan. Van een dergelijk groot bedrag mag worden verwacht dat een uitstaffeling gegeven wordt.
Blz. 127 actualisatie
Hier moeten wij afhaken! Het is voor ons een raadsel hoe bespaarde rente en rentevoet budget neutraal kan zijn als reserves en voorzieningen een lagere stand tonen. Bijkomend vreemd is dat het saldo € 361 (2527 – 2166) is terwijl in de toelichting € 2124 voor 2014 wordt verklaard.
Blz. 143
De gegeven grafiek is ook voor ons onbegrijpelijk. Wat wordt met “saldo” bedoeld?
Verbonden partijen
Blz. 163
De vordering op VAOP vormt geen financieel risico lezen wij. Wij hebben geen eerdere reservering daarvoor kunnen vinden.
Verbonden partijen
Op blz. 168/169 lezen wij dat BKZ en GEM nog geen jaarrekening 2012 hebben ingediend. De termijn is 5 maanden na beëindiging van elk boekjaar. Zijn hier wellicht nog onbekende lijken in de kast? Een voorziening is niet aanwezig.
3.7 Grondbeleid
Wij adviseren u een scherp oog te houden op de ontwikkelingen. De op pagina 174 genoemde cijfers geven dermate veel verschuivingen aan, dat hier in de nabije toekomst nog veel (negatieve) mutaties te verwachten zijn.
4.3 Financiële positie
Op pagina 181 lezen wij dat de Zaanse bezittingen in 2013 voor 11% uit eigen middelen zijn gedekt en in 2014 voor 8%. In 2017 zal dit zelfs slechts 5% zijn. Zaanstad kan niet failliet gaan, maar het geeft wel aan hoe groot de rentelast wordt voor de financiering van 98% nu en 95% in 2017.
5.6 Incidentele baten en lasten
De op blz. 220 genoemde 21 miljoen dividend 2015 van NUON komt ons als onwaarschijnlijk voor. Wellicht betreft dit de betaling door Vattenfall voor de aankoop van de NUON aandelen. Is een dergelijk bedrag in 2014 niet te verwachten?